ROK

2 değişik şekilde rok yapılabilir:
1. Büyük Rok (Uzun Rok)
2. Küçük Rok (Kısa Rok)

Satranç tahtasını dikine ikiye böldüğümüz zaman, bu çizginin Şah olan tarafına Şah kanadı, Vezir olan tarafına da Vezir kanadı denir. Şah kanadına yapılan rok küçük rok, Vezir kanadına yapılan ise Büyük rok adını alır. Her iki rok'ta da Şah iki kare yer değiştirir. Şah'ın oyun sırasında bir kareden fazla ilerleyebildiği tek hareket rok'tur. Rok'ta Şahın üzerinden geçeceği ya da geleceği kare, rakip oyuncunun herhangi bir taşı tarafından tehtid ediliyorsa, bu durum ortadan kalkıncaya kadar rok yapılmaz. Kale ile Şah arasında herhangi bir taş var ise rok bu durum ortadan kalkıncaya kadar yapılamaz. Kalelerden birisi hareket ettirildiğinde, hareket ettirilen Kale tarafına rok yapılamaz, diğer tarafa, arada taş yoksa ve Şahın üzerinden geçeceği ya da geleceği kare rakip oyuncunun herhangi bir taşı tarafından tehtid edilmiyorsa) yapılabilir. Şah bir kere bile hareket etmiş ise her iki rok yapılamaz. Rok yapılacağı ana kadar Şah hiç hareket etmemiş olmalıdır. Oyun içinde oyuncunun bir tek rok hakkı vardır. Küçük rok yapan, o oyunda büyük rok yapamaz. Büyük rok yapan, o oyunda küçük rok yapamaz. Rok keyfi bir harekettir ve oyuncu isterse oyunun sonuna kadar hiç yapmayabilir. Rok'un avantajı, Şah'ı oyun tahtasının kenarına çekip, çoğunlukla 2 kalenin birbirini görmesini sağlayıp, daha güvenli bir yerde durmasını sağlamaktır. Rok, oyunun başlarında ya da ileriki safhalarda yapılabilir. Şah çekildiğinde rok yapılamaz. Şah'ın rok yapacağı taraftaki Kale istendiği durumda rok yapılabilir.

1. Büyük Rok

Siyah ve beyaz yukarıdaki şekilde rok yapmak üzere. Siyah kale Şah'ın bulunduğu karenin bir sağına gelir, Şah ise onun yanına, iç tarafa geçer.	Büyük rok sol kale ile, küçük rok sağdaki kale ile yapılır. Yukarıdaki şekilde hem siyah hem de beyaz soldaki kalelerle büyük roku gerçekleştirmiş durumdalar.

2. Küçük Rok

Hem beyaz hem de siyah için küçük rok, büyük rokun aksine sağdaki kalelerle yapılır.	Kaleler Şah'ın bulunduğu karenin bir sağına gelirken, Şah, kalenin bulunduğu yerin bir soluna geçer.

 

Yukarıdaki şekilde büyük ve küçük roku aynı anda görebilirsiniz. Her iki rokta da Şah, her zaman kalenin diğer tarafına, içeriye doğru geçer. Her iki rok'ta da Şah, Kale'ye doğru 2 kare ilerler ama küçük rok'ta Şah'ın, tahtanın kenarına daha çok yaklaştığına dikkat edin.

 

Hangi durumlarda rok yapılamaz?
1. Rok hakkı oyunun sonuna kadar her iki taraf için saklıdır. Bunun için:
a) Rok yapılacak taraftaki kale daha önce oynamış ise o tarafa rok yapılamaz
    (Rok yapılmayacak taraftaki kale oynanmış olabilir)
b) Şah o ana kadar hiç yerinden oynamamış olmalı
c) Rok yapılacak taraftaki kale ile Şah'ın arasında kendisine ya da rakibe ait bir taş bulunmamalı

2. Hangi durumlarda rok yapılabilir?
a) Rok yapılacak taraftaki kale o ana kadar yerinden hiç oynamamış ise
b) Kendi Şah'ı, o ana kadar hiç yer değiştirmemiş ise
c) Rok yapacağı taraftaki kalesi ile kendi Şah'ı arasındaki karelerde kendisine ya da rakibe ait hiç bir taşı yoksa. Eğer aynı anda diğer taraftaki kalesi ile Şah'ı arasında kendisine ait bir taş varsa, bu durum diğer tarafta (Şah'ı ile kalesi arasında kendisine ait bir taşın olmadığı rok yapacağı taraftaki) rok'a engel olmaz.
d) Rok yapacak tarafın Şah'ı ile kalelerinden birisi arasındaki kareleri rakibin herhangi taşının görebildiği bir durumda dahi rok yapabilir. Burada dikkat edilecek husus, rok sonunda kalenin ya da Şah'ın geleceği karelere rakibin herhangi bir taşı ulaşamamalı. Diğer karelere ulaşırsa bu rok'a engel oluşturmaz.
e) Aynı oyunda bir oyuncu yalnız bir kere rok yapabilir.

3. Oyun esnasında geçici olarak rok yapılamayan durumlar? (Bu şartlar ortadan kalktıktan sonra rok yapılabilir).
a) Rakip Şah çekmiş ise o anda yapılamaz.
b) Şahın geçtiği ya da yerleştiği kareler rakip tarafından tehtid ediliyorsa
c) Şah ile Kale arasında herhangi bir taş varsa
 

ÖRNEKLER:
Soru 1 ve 2: Aşağıdaki şekillerde hangi taraf rok yapabilir?

Yukarıdaki şekilde sizce hangi taraf rok yapabilir? Cevap: Her iki taraf da rok yapabilir. Siyah her iki yöne de yok yapabilir. Beyazın filinin siyahın kalesini tehtid etmesi önemli değil. Beyaz sadece bir tarafa rok yapabilir. Çünkü, diğer tarafta kalesi ile Şah arasında kendi fili var.	Siyah, küçük rok yapabilir. Büyük rok yapamaz, çünkü Şah'ın rok yaparken geçeceği kareyi beyaz Vezir kontrol ediyor. Beyaz, küçük rok yapamaz, çünkü siyah Vezir, Şah'ın geleceği kareyi görüyor. Beyaz, büyük rok yapabilir.

 

Soru 3 ve 4: Aşağıdaki şekillerde hangi taraf rok yapabilir?

Yukarıdaki şekilde sizce hangi taraf rok yapabilir? Cevap: Siyah sadece bir tarafa yapabilir, çünkü soldaki kalesini hareket ettirmiş. Diğer tarafa yapabilir (küçük rok). Beyaz küçük rok yapamaz, çünkü rok sonucu Şah'ının geleceği kare siyah vezir tarafından konrol ediliyor. Beyaz, büyük rok da yapamaz. Çünkü, yukarıdaki siyah kale, şahın sola doğru yapacağı büyük rok sırasında Şah'ın üzerinden geçeceği kareyi tehtid etmesi önemli. Yani, Beyaz, hiç bir tarafa rok yapamaz.

Beyaz küçük rok yapamaz. Çünkü, küçük rok sonunda Şah'ın geleceği kareye siyah Kale gelmekte. Beyaz, sadece büyük rok yapabilir. Siyah ise Şah çekildiği için şu an itibarıyla geçici olarak büyük rokunu yapamaz. Şah'ını tehlikeden kurtardıktan sonra rok haklı saklıdır. Kale'lerini ve Şah'ını oynatmadıkça, rok haklı saklı kalır. Yukarıdaki örnekte Siyah, piyonu bir kare öne sürerek (Vezir'in yanına gelerek) Beyaz Fil'in önünü kapatarak Şah'ını kıpırdatmadan koruyabilir.

Soru 5 ve 6: Aşağıdaki şekillerde hangi taraf rok yapabilir?

Beyaz rok yapamaz, çünkü a5'teki siyah fil, Şah'ı tehtid ediyor. Siyah kısa rok yapamaz, çünkü Şah ile Kale arasında g8'deki At var. Siyah uzun rok da yapamaz, çünkü, b3'teki beyaz Kale, b8 karesini etkiliyor.	Beyaz, b1'deki siyah At yüzünden büyük rok, f1'deki Fil yüzünden küçük rok yapamaz. Siyah, b6'daki beyaz At yüzünden (Şah'ın geleceği c8 karesini kontrol ettiğinden) büyük rok yapamaz, ama küçük rok yapabilir.