Oynama Şekli

Satranç oyunu iki kişi tarafından oynanır.Taşlar aşağıda gösterilen sıra ile karşılıklı olarak dizilir. İki ayrı renkte olması gerekli olan taşların özelliklerine göre dizilmek zorunluluğu vardır. Daha önce açıkladığımız gibi kendisine özgü hareketlerle başlayan oyun sıra ile oynanır. Yapılan hamleler ile karşı tarafın taşları eksiltilmeye çalışılır. Oyunda başarılı olabilmek için şah esir alınmalıdır. Şahın bu duruma düşmesi mat olarak adlandırılır. Şah-Mat yapan taraf oyunu kazanmış olur.

Bir oyuncu yaptığı hamle ile doğrudan doğruya karşı tarafın şahını tehtit edebilir. Böyle bir durumda karşı tarafa tehlike haber verilmelidir, haber vermek amacı ile "şah" denir. Tehdit edilen bir şah üç şekilde muhafaza edilebilir.
1- Şah kendini tehdit eden taşı alabilecek durumda olabilir. Bu durumda düşman taşı alınarak tehlikenin önüne geçilebilir.
2- Şah düşman taşları tarafından tehdit edilmeyen bir haneye çekilerek tehlike önlenebilir.
3- Şahın önüne kendi taşlarından biri çekilerek tehdit önlenebilir.
Eğer şah yukarıda söylenen üç yoldan hiçbiri ile korunamazsa, yani şah bütün yöntemlere rağmen karşı tarafın tehdidinden korunamazsa, şah teslim olur.

Bir oyunda şah denilmediği halde kendisine ait bütün taşların yenildiği durumda ya da kendi ordusunun mevcut taşlarından hiçbirinin hareket edememesi yüzünden bizzat kendisi hareket etmek mecburiyetinde kalırsa ve şahın hareket edebileceği bütün haneler düşman ordusunun taşları tarafından tehdit edilirse oynanan oyun bitmiş sayılır. Böyle durumlara pat denir ve oyun kimse tarafından kazanılmış sayılmaz.

Taşların Gidiş Yönleri ve Özellikleri Hakkında Ayrıntılı Bilgiler

Oyunun Kuralları

1- Oyuna hangi oyuncunun başlayacağı ister kura ile ister de iki tarafın anlaşması sonucu tesbit edilir. Oyuna başlayan oyuncu beyaz taşları alır. Diğer oyuna geçildiğinde oyuncular renkleri değişirler.
2- Tahtanın sağ köşesine beyaz hane gelmelidir.
3- Tahtanın yanlış koyulduğu fark edilirse oyun bozulur. Yanlış tahta ile kazanılan oyun geçersiz sayılır.
4- Eğer taşlar yanlış hanelere konulmuşsa ya da taşlar eksik olarak konmuşsa beş hamleden önce talep etmek şartı ile oyunu bozarak baştan başlamak mümkündür. Beş hamleden sonra bu hak kaybolur taşlar nasıl koyulmuşsa oyun sonuna kadar aynı vaziyette oynanır.
5- Bir oyuncu bir taşı oynamak üzere tutarsa hatta taşa hafif dokunursa o taşı oynamaya mecburdur.
6- Oynanan yada elden bırakılan taşı geri almak yasaktır.
7- Bir oyuncu oyun kurallarına göre alınması mümkün olmayan bir taşa dokunacak olursa karşı tarafın oyuncusu hamlesini henüz oynamamışsa taşa dokunan oyuncuya şahı oynamak gibi bir ceza verebilir. Bu ceza rok olmaz şah hiç bir yere oynayamayacak durumdaysa cezadan vazgeçilir.
8- Bir oyuncu taşı yanlış yere koymuşsa karşı taraf aynı taşın doğru olarak yerine konmasını veya yerinde kalmasını isteyebilir veya şahını oynatmasını isteyebilir.
9- Eğer oyuncunun biri bir taşı oynayarak karşı tarafa şah dememiş fakat oynanan taş şahı tehdit ediyorsa, aradan bir kaç hamle geçtikten sonra şahın tehdit altında olduğu görüldüğünde, şahı tehdit eden taşa kadar bütün hamleleri geri almak lazımdır. Hangi taşın geri alınacağı bulunamazsa oyun bozulur. ( Veya da şah durumunda olan taraf şahını bulunduğu yerden çekme zorunluluğuna tabidir.)
10- Oyunculardan biri oyun sonlarında diğer oyuncudan zayıf durumda ise rakibinden elli hamlede oyunu mat etmesini isteyebilir. Aksi halde pat olur.
11- Bir oyuncu peş peşe iki hamle birden oynarsa karşı taraf istediği hamleyi oynatır.


Bazı Özel Kurallar

Rok Yapma: Satrançta daima bir hamlede bir taş oynanır. Bu kaidenin tek bir istisnası vardır. Her oyuncuya her oyunda bir kereye mahsus olmak üzere bir kere iki taşı birden hareket ettirme müsaadesi verilmiştir. Bu iki taş şah ve kaledir. Rok yapmak için bu iki taşın yerinden hiç kımıldamamış olması gerekir ve aralarında herhangi bir taş bulunmamalıdır. Rok yapmak için kale şahın yanına getirilir. Şahta kelenin yerinden atlayarak kalenin yanına konur. Eğer şah kendine yakın kale ile rok yapmışsa kısa rok, uzak kale ile yapmışsa uzun rok denir. Karşı taraf şah demiş ise tehdit edilen taraf rok yapamaz. Rok yapmak istediğinde şahın geçeceği ve gideceği hanelerden biri düşman tehdidi altındaysa bu durum rok yapmaya manidir.

Vezir Çıkma Şartları
Bir piyonun vezir çıkabilmesi için şu şartlar gereklidir :
1) Şah piyonun önünde olmalı
2) O pozisyonun kazanılmış olması
Bu şartlar sağlanırsa piyon rahatlıkla vezire çıkabilir. Şah piyonun önüne geçemezse rakip kendi şahıyla bloke etme yoluna gider.

Kayım Veya Pat

Bir oyuncu karşı tarafın şahını her vakit mat edemez. Eğer iki tarafın birbirlerini yenmeye gücü kalmamışsa oyun kayım olur.
1- İki şah karşı karşıya kalmışsa oyun kayım olur.
2- Bir şah bir fil veya bir ata karşı bir şah durumunda oyun gene kayım olur.
3- İki taraf aynı hamlelerini oynar ise veya bir taraf öbür tarafa devamlı şah der ise oyun gene kayım olur. Üç hamlede oyun değiştirilmelidir.